Religia – jej rola i znaczenie w życiu człowieka. Omów problem na podstawie wybranych utworów literackich

Religia to zbiór wierzeń i przekonań określających stosunek człowieka do kwestii moralności, postrzegania świata, obyczajowości i sposobu życia. O tym, jak silny wpływ wywiera ona na ludzi, świadczą chociażby losy osób, które ofiarowały własne życie w imię wiary, jak chociażby św. Maksymilian Kolbe, pomagająca biednym Matka Teresa z Kalkuty czy ukamienowany św. Szczepan.

Jednak nie tylko religia chrześcijańska ma wpływ na wybory człowieka, czego makabrycznym dowodem są ataki samobójcze islamskich fundamentalistów, niemniej w naszym kręgu kulturowym to właśnie powstałe 2 tys. lat temu chrześcijaństwo najsilniej oddziałuje na społeczeństwo. Religia kształtuje zatem postawy współczesnych wierzących ludzi, wskazuje im moralność i wiąże się z tradycją. O jej wpływie na wybory moralne ludzi mówi także literatura, w kontekście której chciałbym omówić ten temat, bazując na wybranych przez siebie przykładach.

Pieśń o Rolandzie

Zacznijmy od „Pieśni o Rolandzie”. Jak przystało na średniowieczne dzieło, Bóg jest tutaj opiekunem rycerzy sprawującym nad nimi pieczę. Widzimy to podczas bitwy w wąwozie Roncevaux, w którym rozgrywa się walka pomiędzy oddziałami Karola Wielkiego a Saracenami. Tytułowy bohater to cieszący się wielkim szacunkiem głównodowodzący tylną strażą. Kiedy okazuje się, że jego wojska nie mają szans na zwycięstwo, a pomoc nie nadchodzi, Roland ginie i właśnie wówczas ukazuje się jego religijność. Mianowicie w momencie śmierci głównego bohatera ofiarowuje on swoją rękawicę zesłanemu przez Stwórcę archaniołowi Gabrielowi, tak aby nie znalazła się ona w rękach wrogów, ponieważ oznaczałoby to hańbę na rycerskim honorze Rolanda. Natomiast kiedy bohater wyziewa ducha, aniołowie zabierają go do Raju.

Na tej podstawie można stwierdzić, że w „Pieśni o Rolandzie” Bóg jest opiekunem i obrońcą najodważniejszych rycerzy. Za jego sprawą Roland wędruje do Raju i chroni swój honor przed splamieniem. Religijność pozwala więc bohaterowi na zachowanie świętych relikwii przed gniewem wrogów, do czego pod żadnym pozorem nie chce on dopuścić. W „Pieśni o Rolandzie” wiara umożliwia kontakt człowieka z Bogiem w sposób pośredni oraz jest jednym z najważniejszych atrybutów rycerskości. Za jej sprawą tytułowy bohater staje się idealnym, średniowiecznym rycerzem, który w każdej chwili swojego życia służy Stwórcy, ojczyźnie i władcy.

Świętoszek

Zagadnienie religii porusza również Molier w „Świętoszku„. Główny bohater – Tartuffe – to były szlachcic bez majątku, próbujący ułożyć sobie życie finansowe. W tym celu wkrada się w świat Ordona, aby zdobyć jego zaufanie, tak żeby ten przepisał na niego majątek. Zakłada więc maskę tytułowego świętoszka, czyli osoby pobożnej, religijnej i cnotliwej, choć w rzeczywistości jego zachowanie jest całkiem inne. Przed rodziną Ordona przyjmuje bowiem postawę świątobliwą, a gdy nie ogranicza już go ta maska, oddaje się uciechom cielesnym, objada się i jest niezbyt skory do pomocy drugiemu człowiekowi.

Aby zaskarbić sobie zaufanie domowników, udziela im różnego rodzaju porad życiowych i religijnych, dba o ład i porządek, a jednocześnie wytyka złe zachowanie oraz grzechy innym ludziom. W ten sposób zjednuje sobie zaufanie Ordona oraz jego matki, którzy są najważniejszymi osobami w całym domostwie. Nie zauważają oni, że w ich obecności Tartuffe prezentuje obłudę religijną i staje się kimś zupełnie innym, niż jest w rzeczywistości. Są przez niego tak mocno zmanipulowani, że z powodu krytyki, jaka spada na jego osobę ze strony Damisa i Doryny, dochodzi nawet do kłótni pomiędzy domownikami. Ostatecznie jednak obłuda religijna, cynizm i dwulicowość Tartuffe’a zostają zdemaskowane dzięki intrydze zawiązanej przez Elmirę i choć majątek Ordona został przepisany na Świętoszka, to rodzina odzyskuje go z powrotem.

Molier przedstawia zagadnienie religii w krytycznym świetle, aby obnażyć pewne zachowania związane z mieszczańską i szlachecką hipokryzją, obłudą, cynizmem oraz życiem na pokaz. Komediopisarz za pomocą zakłamanej religijności, jaka jest udziałem Tartuffe’a, ukazuje w negatywnym świetle tego typu postawy i piętnuje je ze wszystkich sił. Religijność w tym przypadku jest zatem wykorzystywana w sposób pełen hipokryzji i niezgodny z jej teoretycznymi założeniami, które mają przecież uszlachetniać człowieka.

Nie-boska komedia

W kontekście tematu warto odnieść się do „Nie-boskiej komedii”. Trzecia i czwarta część dramatu Zygmunta Krasińskiego przedstawiają rewolucjonistów buntujących się przeciwko ówczesnej rzeczywistości. W ich szeregach można znaleźć przedstawicieli wielu klas społecznych, począwszy od chłopów, poprzez filozofów, skończywszy na artystach. Ich bunt jest wręcz zwierzęcy, całkowicie nieokiełznany i odbiera rewolucjonistom resztki moralności. Wywrotowcy wiedzą, że chcą przejąć władzę, lecz nie mają pojęcia, jak zorganizować ład społeczny, kiedy im to się uda.

Celem ich rewolucji jest zatem władza sama w sobie, a nie chęć realnej zmiany rzeczywistości. Buntują się oni też przeciwko Bogu, upatrując w Nim źródło swoich nieszczęść. Krasiński postrzega rewolucjonistów jako przeciwników tradycyjnego, chrześcijańskiego ładu społecznego, który chcą zniszczyć z myślą o własnych, partykularnych interesach. W tej roli obsadza przede wszystkim Żydów spiskujących przeciwko katolikom, określonych w „Nie-boskiej komedii” przechrztami, czyli osobami, które niedawno przyjęły wiarę. W ten sposób autor chce podkreślić ich obłudę religijną i skrywaną chęć działania na niekorzyść tradycji oraz wartości chrześcijańskich.

Według niego, ukrywający się za maską katolicyzmu Żydzi w istocie mają w planach wzmocnienie własnej wiary i swojej ojczyzny. Mianowicie zamierzają wprowadzić kult Jehowy bazujący na Talmudzie, a także niszczą kościoły i obiekty kultu religijnego, negując istnienie chrześcijańskiego Boga. Jednocześnie Leonard, jako kapłan nowej wiary postulującej wolność, odprawia zabobonne nabożeństwa, a rewolucyjne, wyzwolone kobiety ofiarowują swoją cielesność mężczyznom. Wszystko to składa się na obraz niszczącej rewolucji chcącej wyeliminować z życia religię chrześcijańską i zmienić tradycyjny porządek społeczny na niemal anarchiczną wolność.

Dla nich religia jest przeszkodą w osiągnięciu własnych celów, która nie pozwala im w podporządkowaniu sobie społeczeństwa i zdobyciu pełni władzy w krwawy oraz pełen nienawiści sposób, dlatego robią wszystko, aby się jej pozbyć. Ostatecznie jednak Bóg im to uniemożliwia, rozprawiając się z niewierzący i nieprawymi ludźmi. Po raz kolejny mamy więc do czynienia z cynicznym i nieodpowiednim wykorzystaniem religii, lecz tym razem ma ona zostać zniszczona, a nie użyta dla własnych, partykularnych celów, tak jak miało to miejsce w „Nie-boskiej komedii”.

Podsumowanie

Jak widać, religia ma ogromne znaczenie zarówno dla pojedynczych jednostek, jak i całych społeczeństw oraz innych dużych grup społecznych. Za jej sprawą człowiek rozwija własną osobowość i staje się bardziej odpowiedzialny oraz dojrzalszy, co udowadniają przykłady Rolanda i Rodiona. Dzięki wierze bohaterowie są w stanie odróżnić dobro od zła i dokonywać odpowiednich wyborów moralnych. Nie można jednak zapominać, że niektórzy ludzie o złej woli próbują ją wykorzystać w cyniczny i negatywny sposób, czego potwierdzeniem są postawy Tartuffe’a i rewolucjonistów z „Nie-boskiej komedii”. Bez najmniejszych wątpliwości można natomiast stwierdzić, iż religia pełniła w życiu człowieka istotną rolę już od czasów najstarszych, a ten stan nie ulegnie zmianie zapewne przez najbliższe lata.

Bibliografia

I. Literatura podmiotu

1. Dostojewski Fiodor, Zbrodnia i kara, Kraków, Greg, 2009, ISBN 8373273522,
2. Krasiński Zygmunt, Nie-Boska Komedia, Janki, Morex, 1993, ISBN 8385904115,
3. Molier, Świętoszek, Kraków, Zielona Sowa, 2007, ISBN 9788374355087,

II. Literatura przedmiotu

1. Farent Teodor, Nie-boska komedia Zygmunta Krasińskiego, Lublin, Biblios, 2011, ISBN 9788386581702, s. 29-31,
2. Nowacka Irena, Świętoszek, W: Komedie Moliera, Lublin, Biblios, 2011, ISBN 978838658150, s. 24-29,
3. Polańczyk Danuta, Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego, Lublin, Biblios, 2012, ISBN 9788386581177, s. 41-47.

Ramowy plan wypowiedzi

I. Teza: Religia, jako jeden z głównych elementów życia społecznego, odgrywa ważną rolę w życiu człowieka.

II. Kolejność prezentowanych argumentów:

Pieśń o Rolandzie – tytułowy bohater, doskonały rycerz chrześcijański: oddany Bogu, ojczyźnie i swojemu panu.
Świętoszek – obłuda religijna główną cechą Tartuffe’a. Fałszywa pobożność bohatera służy jedynie jako kamuflaż prawdziwych intencji.
Nie-Boska komedia – motyw społecznego przeciwstawienia się Bogu. Chęć wyeliminowania religii z życia przez rewolucjonistów.
Zbrodnia i kara – wątpliwości i wyrzuty sumienia Rodiona Raskolnikowa po złamaniu jednego z Bożych przykazań (zabójstwo lichwiarki). Religia jako przyczyna pozytywnej metamorfozy bohatera.

III. Wnioski:

1. Religia może mieć pozytywny wpływ na życie człowieka, jeżeli ten potrafi się jej oddać i czerpać z niej to, co ma do przekazania (Zbrodnia i kara, Pieśń o Rolandzie).
2. Religia może być wykorzystywana w sposób cyniczny bądź niszczona w celu realizacji osobistych interesów bohaterów (Nie-boska komedia, Świętoszek).
3. Religia ma duży wpływ na decyzje moralne i życiowe bohaterów literackich.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *