Konflikt pokoleń jako motyw w literaturze

Upływający czas sprawia, że co kilkanaście lat dojrzewa i dorasta nowe pokolenie, stając się pełnoprawnym uczestnikiem życia społecznego i kulturowego. Nierzadko zdarza się, że jego przedstawiciele postrzegają świat w inny sposób niż starsze pokolenia, w efekcie czego może dojść do konfliktu pokoleń. Polega on na wzajemnym niezrozumieniu lub nieposzanowaniu przez dwa pokolenia, które różnią się pod wieloma względami, takimi jak np. światopogląd, postawy życiowe czy ideały. Konflikt pokoleń można zaobserwować jednak nie tylko w życiu codziennym, ale również w literaturze.

Romeo i Julia

Jak łatwo się domyślać, utwór Szekspira opowiada historię miłości dwojga młodych ludzi – Romeo i Julii. Ich uczucie wywołuje konflikt pokoleń pomiędzy Julią kochającą Romea a jej despotycznymi rodzicami, którzy wbrew jej woli chcą wydać ją za mąż za Parysa, mimo że ona go nie kocha. Co znamienne, początkowo tytułowa bohaterka nie dba o to, za kogo wyjdzie za mąż; jest to jej w dużej mierze obojętnie, a dopiero poznanie Romea całkowicie zmienia sytuację. Od tego momentu dziewczyna wchodzi z rodzicami w ostry konflikt pokoleń i zaczyna ukrywać swój związek. Nie godzi się, aby wyjść za Parysa, dlatego wraz z ukochanym postanawiają wziąć potajemny ślub.

Pomimo sprzeciwu rodzice traktują Julię jak swoją własność i za nic mają jej zdanie. Jako wyniośli i aroganccy ludzie, nie chcą dopuścić do tego, żeby wyszła za członka znienawidzonego rodu Kapuletów i pragną za wszelką cenę wydać ją za mąż za Parysa, którego uważają za dostatecznie bogatego i wysoko postawionego. Widać więc, że Szekspir pokazuje konflikt pokoleń polegający na zupełnie innym spojrzeniu na miłość; Julia traktuje ją w sposób niezwykle emocjonalny i postępuje zgodnie ze swoimi uczuciami, a dla państwa Montekich jest ona mało znaczącą namiętnością, wobec której ważniejszymi czynniki są status finansowy i materialny wybranka. Ostatecznie konflikt pokoleń w dramacie Szekspira okazuje się niezwykle destrukcyjny, gdyż w jego wyniku tytułowi bohaterowie, zmuszeni do zawiązania spisku, z powodu splotu przypadków odbierają sobie życie.

Oda do młodości

Wiersz Adama Mickiewicza jest uwzniośleniem młodości ukazanej przez podmiot liryczny jako symbol wielu pozytywnych wartości i postaw, takich jak chęć działania, wzajemna współpraca, przyjaźń czy dążenie do wolności. Kontrastem dla młodości staje się konserwatyzm oświeceniowców, wobec którego buntuje się podmiot liryczny. W „Odzie do młodości” mamy więc do czynienia ze starciem pokoleń literackich oświeceniowców i romantyków. Osoba mówiąca wskazuje, że ci pierwsi nie potrafią widzieć sercem i postrzegają rzeczywistość wyłącznie za pośrednictwem rozumu, zaś drudzy umieją dostrzegać również uczucia, emocje i inne wzniosłe wartości, które dla klasyków nie mają znaczenia.

„Oda do młodości” jest zatem wyrazem konfliktu nowego, młodego pokolenia romantyków z oświeceniowymi racjonalistami. Podmiot liryczny staje po stronie młodych i podkreśla, że tylko oni mają szansę na aktywną i skuteczną walkę o wolność, gdyż są pełni zapału, chęci do działania i gotowi do poświęcenia na rzecz ogółu. Z kolei ówczesna, klasyczna rzeczywistość nazywana zostaje „obszarem gnuśności”, „słabością”, „zamętem” i „samolubnością”, dlatego pojawia się wezwanie do zmiany stanu rzeczy i zbuntowania się wobec konserwatystów z poprzedniego pokolenia. Osoba mówiąca podkreśla, że tylko bunt młodych charakteryzuje się na tyle dużą determinacją i zaangażowaniem, aby móc dążyć do wolności i doprowadzić do moralnej odnowy.

„Oda do młodości” to zatem wyraz konfliktu literackich pokoleń i ideałów pomiędzy określanymi jako „starzy” oświeceniowcami a młodymi romantykami, przy czym podmiot liryczny zdecydowanie opowiada się za tymi drugimi. Pojawia się tu wyraźna krytyka klasycystycznego pojmowania świata przy jednoczesnym uwzniośleniu romantycznych ideałów młodości i uczuciowości. Warto zwrócić uwagę na podniosły i pełen patosu nastrój, będący synonimem idealizmu i zaangażowania młodych w walkę o wolność.

Wiersz Mickiewicza krytykuje oświeceniowy racjonalizm i żelazną, niczym niewzruszoną logikę starego pokolenia, przeciwstawiając ją zapałowi, wspólnocie i uczuciowości romantyków. W „Odzie do młodości” pojawia się sceptyczna ocena klasycystów i uwznioślenie ideałów romantycznych. Można to uznać za głos w konflikcie pomiędzy tymi dwoma pokoleniami literackimi, jednoznacznie opowiadający się za młodymi.

Kordian

W dramacie Słowackiego walka pomiędzy ideałami młodych i starych ma miejsce w scenie odbywającej się podziemiach kaplicy św. Jana, gdzie dochodzi do starcia tytułowego bohatera, który jest reprezentantem młodych, z pozostałymi spiskowcami z Prezesem na czele. Mianowicie Kordian jest przekonany o słuszności zabicia cara, jednak pozostałe postaci z tej sceny są sceptyczni wobec tego pomysłu, ponieważ boją się jego skutków. Prezes argumentuje, że jest to czyn zbrodniczy i niemoralny, który ześle na spiskowców gniew Boży, do czego przychyla się również ksiądz.

Ponadto przeciwnicy zabójstwa cara wskazują, że może to skończyć się źle dla całego narodu, gdyż istnieje szanse, że w jego wyniku wzmocnią się represje Rosji wobec Polski, co doprowadzi do jeszcze poważniejszych kłopotów kraju. Inne argumenty podnoszone przez Prezesa wskazują nie niehonorowość tego rozwiązania, które według niego, doprowadziłoby do splamienia rycerskiego honoru Polski, a także podkreśla, że na dłuższą nie ma ono szans powodzenia. Plany spisku uważa za szaleństwo, dlatego ze wszech miar je krytykuje. Jego postawę można więc identyfikować z asekuranckim, ostrożnym i nieco bojaźliwym zachowaniem ludzi starych oraz niezbyt chętnych do podejmowania rewolucyjnych.

Opozycję dla Prezesa stanowi Podchorąży, którego możemy identyfikować z Kordianem. Tytułowy bohater dramatu Słowackiego stara się odeprzeć argumenty starego Prezesa, dlatego zwraca uwagę na dumę narodową Polaków, przypomina cierpienia, jakie car wyrządza rodakom i jest przekonany, że one nie ustaną dopóty, dopóki car nie zginie. Płomienna przemowa Kordiana jest energicznym nawoływaniem do zemsty odwołującym się nie do racji rozumu, tak jak miało to miejsce w przypadku argumentów Prezesa, ale do wyższych wartości i emocji, takich jak wspomniana duma narodowa oraz wolność i niepodległość.

Kordian jest przekonany, że wyłącznie zabójstwo cara pozwoli Polsce stać się suwerennym i niezależnym państwem, które nie będzie represjonowane przez cara. Odpowiadając na te argumentu, Prezes akcentuje młodzieńczy zapał Kordiana, mogący doprowadzić do zemsty na Polakach, z czym tytułowy bohater nie może się zgodzić, dlatego zarzuca Prezesowi brak wiary w rodaków i przywiązanie do konserwatywnych wartości. Ostatecznie po głosowaniu zdecydowano, że spisek się nie odbędzie, a próba zabójstwa nie będzie miała miejsca, w związku z czym Kordian postanawia podjąć samotną walkę i we własnym zakresie spróbować zamordować władcę Rosji.

W dramacie Juliusza Słowackiego walka pomiędzy młodymi a starymi polega zatem na zderzeniu się dwóch skrajnych postaw: idealistycznej i pełnej niezmąconej wiary postawy młodzieńczej, której reprezentantem jest Kordian, oraz powściągliwej, konserwatywnej i asekuranckiej symbolizowanej przez Prezesa. W ten sposób Słowacki ukazuje spory narodowe i trudności, z jakimi borykali się Polacy w okresie, gdy musieli walczyć o niepodległość. W „Kordianie” nie doszło do porozumienia pomiędzy młodymi i starymi, którzy nie potrafili ustalić wspólnego planu i poróżnili się na tle wizji spisku, co ostatecznie nie pozwoliło na skuteczną walkę o niepodległość, ponieważ Kordian w pojedynkę nie był w stanie zabić władcy Rosji.

Do młodych

Dużo bardziej łagodne starcie pokoleń literackich przedstawia utwór „Do młodych”, gdzie autor podejmuje dywagacje dotyczące konfliktu pomiędzy romantykami a pozytywistami. Wiersz Adama Asnyka nie postuluje jednak kategorycznego buntu i nie przekreśla ideałów oraz wartości prezentowanych przez poprzednie pokolenie. Nastrój dzieła jest dość pojednawczy i zamiast nawoływać do aktywnego konfliktu, z perspektywy reprezentanta epoki pozytywizmu postuluje poszanowanie światopoglądu romantyków i wyciągnięcie z niego tego, co najlepsze i najbardziej przydatne również z punktu widzenia pozytywistów.

Podmiot liryczny nawołuje nawet do zgody pomiędzy dwoma skrajnie różnymi pokoleniami, choć ma świadomość różnic, które je od siebie oddalają. Mimo to osoba mówiąca zauważa, że romantyczna uczuciowość, indywidualizm i chęć do walki mogą stać się również elementami nowego, pozytywistycznego świata. Nie oznacza to jednak, że w sporze pomiędzy nimi a romantykami podmiot liryczny staje po stronie tych drugich. Bo choć zauważa w ich postępowaniu i światopoglądzie pozytywne cechy, to jednocześnie podkreśla, że nowy ład musi bazować przede wszystkim na typowo pozytywistycznych wartościach i ideałach.

W „Do młodych” jest więc mowa o chłodnym i pragmatycznym spojrzeniu na rzeczywistość oraz uwzniośleniu nauki i pracy, które powinny zastąpić, ale nie całkowicie eliminować romantyczną percepcję świata bazującą na uczuciach i emocjach. Wiersz Adama Asnyka ukazuje zatem bardzo łagodny, polemiczny i pojednawczy obraz konfliktu pokoleń pomiędzy pozytywistami a odchodzącymi do historii romantykami. Spór staje się tu nad wyraz ugodowy i dąży do kompromisu pomiędzy dwoma pokoleniami, tak aby ze światopoglądu romantycznego wyciągnąć to, co najlepsze i dodać do tego wartości oraz ideały pozytywistyczne.

Nad Niemnem

Innym przykładem ukazującym konflikt pokoleń jest „Nad Niemnem”. Powieść Elizy Orzeszkowej prezentuje różnice światopoglądowe pomiędzy ojcem Benedyktem a synem Witoldem. Ten pierwszy został przedstawiony jako srogi ojciec, dla którego najistotniejsza wartość w życiu to praca w gospodarstwie. Jest odpowiedzialny za utrzymanie posiadłości, bardzo ciężko pracuje, a ponadto musi utrzymywać rodzinę. Mimo że Witold darzy go ogromny szacunkiem, co widać po tym, jak się do niego zwraca, ojciec poddaje w wątpliwość szczerość jego intencji. Konflikt pokoleń pomiędzy ojcem a synem wynika z różnic światopoglądowych i odmiennego podejścia do pracy, ludzi oraz życia.

Benedykta cechuje bowiem srogi stosunek do pracowników, dlatego jest wobec nich surowy i stosuje metodę karania, zaś Witold stara się porozumieć z ludźmi za pomocą obustronnego dialogu, wytłumaczyć zaistniałą sytuację, pokazać, jakie są jej przyczyny i nauczyć, jak powinno się postępować. Postawa, jaką prezentuje, polega na metodzie nagradzania. Witold za wszelką cenę chce podnieść poziom życia chłopów, na co Benedykt patrzy sceptycznie. Uważa swoje zdanie za nadrzędne, a doświadczenie, które nabył podczas wieloletniej pracy w polu, ceni ponad wszystko.

Ojciec sądzi, że syn ze względu na brak owego doświadczenia nie jest świadom, jak tak naprawdę wygląda gospodarowanie. Nie uznaje teorii, której uosobieniem jest jego syn. Ojciec nie jest także zbyt skory do inwestycji i unowocześnienia gospodarstwa, czego entuzjastą jest z kolei Witold. Benedykt został więc ukazany jako zatwardziały stary konserwatysta o niezłomnych zasadach, a Witold jako nowoczesny i wierzący w naukę młodzieniec. Inna przyczyna nieporozumień pomiędzy nimi to fakt, że Witold dąży do zgody z Korczyńskimi, a Benedykt nie chce o tym słyszeć.

W obu przypadkach ani Witold, ani Bernard nie mają wobec siebie złych intencji, ale nie potrafią ze sobą rozmawiać, co przekłada się na wzajemne niezrozumienie i liczne niesnaski. Choć konflikt pokoleń między nimi przybiera nierzadko ostrą formę, to ostatecznie kończy się zgodą i przegrywa z rodzicielsko-synowską miłością pomiędzy bohaterami.

Chłopi

Motyw konfliktu pokoleń został ujęty w analogiczny sposób w „Chłopach”. W powieści Władysława Reymonta konflikt rozgrywa się bowiem pomiędzy ojcem – Maciejem Boryną – a synem Antkiem, którzy nie potrafią się ze sobą porozumieć, co upodabnia ujęcie motywu do „Nad Niemnem”. Maciej to najbogatszy gospodarz we wsi, mieszkający pod jednym dachem z Antkiem i jego żoną Hanką oraz córką Józką. Źródłem konfliktu są sprawy związane z gospodarstwem i ziemią, co stanowi kolejne podobieństwo do „Nad Niemnem”.

Mianowicie Maciej dąży do tego, aby nie przepisywać synowi majątku, mimo że ten ciężko u niego pracuje i teoretycznie jest mu najbliższą osobą w życiu, zaś Antek pragnie się uniezależnić od ojca i prowadzić własne życie jako gospodarz. Konflikt jest efektem źle rozwiązanych spraw finansowych, wynikających z nieumiejętności porozumienia się, stanowczości i zapalczywości chłopów. Maciej i Antek nie potrafią szczerze porozmawiać i rozwiązać swoich problemów, ponieważ są uparci i obaj chcą postawić na swoim.

Konflikt pokoleń w „Chłopach” ma więc podłoże psychologiczne, wynikające z charakterystycznej chłopskiej dumy, a nie światopoglądowych różnic pomiędzy bohaterami, tak jak to było w „Odzie do młodości” i „Nad Niemnem”. Spór potęguje fakt ślubu Macieja z Jagną, z którą romansuje Antek. Piękna kobieta wchodzi pomiędzy mężczyzn, prowadząc do agresywnych kłótni i ośmieszenia ojca przez syna na oczach całej gromady. Podczas bitwy o las dochodzi nawet do tego, że Antek rozważa zastrzelenie ojca, ale ostatecznie rezygnuje z tego planu i ratuje mu życie.

Widać zatem, że obaj bohaterowie traktują się niemal jak zagrażających sobie wrogowie, co jest efektem ich zapalczywego i dumnego charakteru, tak specyficznego dla chłopów. Jeden drugiego upokarza, działając wzajemnie na swoją niekorzyść, a zamiast chęci porozumienia pojawiają się złośliwości i pragnienie zemsty. Należy jednak zauważyć, że konflikt pokoleń w „Chłopach” ostatecznie kończy się zgodą, co stanowi kolejne podobieństwo do „Nad Niemnem”. Wszak osadzonego w więzieniu Antka udaje się uwolnić dzięki pieniądzom ofiarowanym mu przez ojca.

Przedwiośnie

Do konfliktu pokoleń odnosi się również Stefan Żeromski w „Przedwiośniu”. Główny bohater powieści to Cezary Baryka — młody Polak wychowujący się zagranicą, którego losy od dzieciństwa obserwuje czytelnik. Autor dokładnie opisuje jego pełne huśtawek dzieciństwo, kiedy poszukiwał drogi, jaką warto podążać przez życie. Duży wpływ na jego osobowość miał moment, gdy ojciec Seweryn wyjechał na wojnę, a Cezary został wyłącznie pod opieką matki. Wówczas przechodził również buntowniczy okres, w efekcie którego doszło pomiędzy nim a matką do konfliktu pokoleń.

Odczuwając wolność po wyjeździe ojca, główny bohater zaczyna dawać wyraz swojemu niezadowoleniu i wielokrotnie postępuje tak, aby zrobić na złość matce. Dowodem na potwierdzenie takiego stanu rzeczy może być fakt, że w pewnym momencie Cezary przestaje chodzić do szkoły, a ponadto zaczyna aktywnie popierać hasła rewolucjonistów. Te decyzje życiowe podejmuje jednak nie dlatego, że nie potrzebuje nauki, lecz po to, aby pokazać matce swój bunt. Jadwiga Barykowa, mimo nieposłuszeństwa syna, nie wdaje się z w nim w konflikt i często wybacza mu nieodpowiedzialne zachowanie, choć stara mu się przemówić do rozsądku w logiczny i rozumny.

W tym przypadku konflikt pokoleń jest zatem jednostronny, nie ma żadnych logicznych podstaw, a jego przyczyna to młodzieńczy bunt Cezarego Baryki. Stosunki pomiędzy nim a matką nie są jednak jedynym momentem w „Przedwiośniu”, który można uznać za konflikt pokoleń, ponieważ pojawia się on również na przykładzie relacji pomiędzy Cezarym a ojcem. W tym przypadku konflikt na linii młodzi-starzy jest jednak znacznie łagodniejszy aniżeli ten pomiędzy matką a Cezarym. Konflikt pomiędzy ojcem Sewerynem a synem ma miejsce w trakcie podróży do Polski, na którą wspólnie się decydują, aby Seweryn mógł po raz ostatni zobaczyć ojczysty kraj, a Cezary mógł go w końcu poznać.

Jego przyczyną – tak jak w przypadku sprzeczek z matką – jest stosunek do rewolucji. Mianowicie doświadczony wojną i mający świadomość bolszewickiego totalitaryzmu Seweryn jest sceptycznie nastawiony do przewrotu i w gruncie rzeczy wrogi wobec niego. Swoją opinię argumentuje powszechnością zbrodni, która panoszy się w Rosji pod panowaniem czerwonych przewrotowców, z czym nie może zgodzić się Cezary, który aktywnie popiera bolszewików, a ich brutalne zachowanie postrzega jako wyraz siły.

Podczas gdy syn broni rewolucji, ojciec stanowczo się jej sprzeciwia, co jest zarzewiem konfliktu. Należy jednak zaznaczyć, że z uwagi na szacunek Cezarego do Seweryna oraz ze względu na jego zły stan zdrowia nie dochodzi do żadnych poważniejszych scysji, a konflikt ma wymiar typowo ideologiczny. Powinno się również zwrócić uwagę na milczącą niezgodę Cezarego na decyzje narzucane mu przez ojca oraz na nieznającą sprzeciwu, niemal dyktatorską postawę Seweryna.

Moralność pani Dulskiej

Naturalistyczny dramat zatytułowany „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej prezentuje konflikt pokoleń pomiędzy matką – Anielą – a jej synem – Zbyszkiem. Rodzina Dulskich, delikatnie mówiąc, nie należy do najbardziej przyjaznych, na co największy wpływ ma despotyczna Aniela, która twardą ręką rządzi w domu. Jej celem nie jest jednak dobre wychowanie dzieci, lecz dbanie o tzw. moralność na pokaz. Dulską cechuje obłuda, cynizm, chciwość, zakłamanie i hipokryzja, przeciwko czemu buntuje się Zbyszek. Z powodu niezadowolenia z rządów matki w domu Dulskich wybucha konflikt pokoleń pomiędzy tymi dwiema postaciami.

Jego wyrazem jest fakt, że Zbyszek zamierza poślubić służącą Hankę, na co pod żadnym pozorem nie chce się zgodzić Aniela, gdyż obawia się, co ludzie powiedzą na to, że jej syn bierze za żonę kobietę o tak niskim statusie społecznym. Zbyszek nie jest jednak wytrwały w swoim buncie, ponieważ gdy dowiaduje się, że jeśli weźmie ślub, to od matki nie dostanie ani grosza, rezygnuje z planów ożenku. Widać zatem, że w „Moralności pani Dulskiej” mamy do czynienia z powierzchownym i pozornym konfliktem pokoleń pomiędzy matką a synem, mającym być wyrazem niezadowolenia z atmosfery panującej w domu rodzinnym.

Fakt, że jest to konflikt stosunkowo krótki i szybko zażegnany, wskazuje, że Zbyszek mimo woli poddaje się kołtuńskiej atmosferze wywołanej przez Dulską. Mając to na uwadze, można stwierdzić, że w dramacie Zapolskiej konflikt pokoleń pełni dwie funkcje: stanowi krytykę obłudy, cynizmu i hipokryzji mieszczan, a także pokazuje, iż rodzina i dom tak mocno kształtują osobowość oraz postawę człowieka, że nawet jeśli się chce ją zmienić, to jest to niezwykle trudne. Konflikt wynika z krótkiego i pozornego buntu Zbyszka wobec tyranii matki i paradoksalnie skutkuje stłamszeniem owego buntu oraz postawieniem mężczyzny do przysłowiowego pionu poprzez przekupstwo, co ugruntowuje jego wizerunek jako obłudnego kołtuna.

Tango

Dramat Mrożka opisuje rodzinę niemal anarchiczną, a więc pozbawioną jakichkolwiek zasad. Na jej czele stoją rodzice: Stomil i Eleonora, a wraz z nimi pod jednym dachem żyją dziadkowie: Eugeniusz i Eugenia, a także najmłodszy członek familii: Artur – inteligentny student, syn Stomila i Eleonory. Stosunki pomiędzy bohaterami są nietypowe z uwagi na fakt, że nie respektują oni reguł tradycyjnego życia społecznego i w sposób karykaturalny dążą do opacznie rozumianej wolności obyczajowej. Wobec nienormalnej w gruncie rzeczy sytuacji buntuje się Artur, dla którego problemem jest infantylne zachowanie rodziców i dziadków.

Nie może znieść widoku podstarzałych ludzi udających młodych nastolatków, traktujących życie jak zabawę pozbawioną jakiejkolwiek odpowiedzialności. Artur nie pozostaje bierny i postanawia zmienić postać rzeczy, gdyż uważa, że kult całkowitej wolności od wszystkiego oraz brak jakichkolwiek zasad i reguł wzajemnego współżycia prowadzi do patologii i niszczy więzy rodzinne. Aby wprowadzić porządek, Artur podejmuje określone działania mające na celu uświadomienie najbliższym, jakie są ich prawdziwe role społeczne, a więc wchodzi tym samym w konflikt pokoleń z rodzicami i dziadkami.

Babci nakazuje odpoczywać na katafalku i myśleć o przemijaniu, a sam postanawia zorganizować tradycyjne wesele z Alą, pokazując tym samym przywiązanie do konwenansów. W „Tangu” paradoksalnie młody człowiek widzi wyraźniej problemy społeczne, obyczajowe i kulturowe niż ludzie starsi, a ponadto jest od nich większym tradycjonalistą i konserwatystą. Mimo starań Artur nie uzdrawia rodziny i przegrywa konflikt, co symbolizuje jego śmierć z rąk chama i prostaka – Edka.

U Mrożka źródłem konfliktu pokoleń jest wobec tego patologiczna sytuacja rodzinna, którą młody idealista Artur próbuje rozwiązać, jednak ze względu na stopień zepsucia moralnego i obojętności najbliższych nie udaje mu się to. Mamy tu zatem do czynienia z bardzo oryginalnym, bo jak gdyby odwróconym konfliktem pokoleń, gdzie w rolę rozrywkowej młodzieży wcielają się przedstawiciele starej generacji, wobec czego sprzeciwia się młody Artur.

Podsumowanie

Motyw konfliktu pokoleń jest bardzo często poruszanym tematem w literaturze. Przyczynami konfliktu staje się z reguły odmienny światopogląd dwóch pokoleń, z powodu którego dochodzi do nieporozumień, a także bunt młodych wyrażających opozycyjną postawę wobec starych. Znamiennym jest fakt, że konflikt pokoleń często przynosi negatywne skutki, doprowadzając do kłótni, a nawet do śmierci, tak jak miało to miejsce w „Romeo i Julii” oraz „Tangu” choć może mieć również konstruktywny i pozytywny charakter, czego dowód stanowi dzieło Asnyka.

W kontekście wniosków należy zauważyć, w trakcie konfliktu pokoleń młodzi z reguły wykazują się idealizmem, buntem i dużą ambicją, a starzy ukazywani są jako spokojni, rozważni i rozsądni. Warto również podkreślić, że konflikt pokoleń może odbywać się w obrębie rodziny, na polu światopoglądowym lub pomiędzy dwoma generacjami literackimi.

Bibliografia

I Literatura podmiotu:

  1. Asnyk Adam, Do młodych W: Poezja polska: od średniowiecza do współczesności, Wybór: Rajca Anna, Polanicki Jerzy, Warszawa, Sara, 2001, ISBN 8391002918,
  2. Mickiewicz Adam, Oda do młodości, W: Piechota Marek, Lyszczyna Jacek, Słownik Mickiewiczowski, Katowice, Książnica, 2000, ISBN 8371323166,
  3. Mrożek Sławomir, Tango, Warszawa, Noir Sur Blanc, 2008, ISBN 9788373922631,
  4. Słowacki Juliusz, Kordian, Kraków, Greg, 2006, ISBN 8373277412,
  5. Orzeszkowa Eliza, Nad Niemnem, Warszawa, Czytelnik, 1984,
  6. Żeromski Stefan, Przedwiośnie, Kraków, Zielona Sowa, 2000, ISBN 8373899308.
  7. Szekspir William, Romeo i Julia, Kraków, Znak, 2006, ISBN 8324007091.

  8. Zapolska Gabriela, Moralność Pani Dulskiej, Kraków, Greg, 2009, ISBN 8373271910.

II Literatura przedmiotu:

  1. Konflikt pokoleń, W: Słownik motywów literackich, red. Nawrot Agnieszka, Kraków, Greg, 2004, ISBN 8373273948, s. 150-152,
  2. Nowacka Irena, Nad Niemnem, Lublin, Biblios, 2012, ISBN 9788386581900, s. 23,
  3. Pokolenie, W: Słownik motywów literackich, red. Nawrot Agnieszka, Kraków, Greg, 2004, ISBN 8373273948, s. 265-266,
  4. Polańczyk Danuta, Poezje Adama Mickiewicza cz. I, Lublin, Biblios, 2005, ISBN 8386581816, s. 6-11,
  5. Polańczyk Danuta, Romeo i Julia Williama Szekspira, Lublin, Biblios, 2010, ISBN 9788386581801, s. 28-30,
  6. Wilczycka Danuta, Tango Sławomira Mrożka, Warszawa, Biblios, 2005, rozdz.: Obraz stosunków międzyludzkich w Tangu, ISBN 9788386581764, s. 21-24.

Ramowy plan wypowiedzi:

1. Teza: Konflikt pokoleń polega na wzajemnym niezrozumieniu lub niepostawaniu się przez dwa pokolenia, innym postrzeganiu świata i posiadaniu różnych światopoglądów.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Romeo i Julia: konflikt pokoleń pomiędzy Julią, która kocha Romea, a jej rodzicami, którzy zmuszają ją do wyjścia za mąż za Parysa.
b) Oda do młodości: ostry spór pomiędzy krytykowanymi, konserwatywnymi i samolubnymi oświeceniowcami niezdolnymi do działania a młodymi i pełnymi zapału oraz energii romantykami.
c) Kordian: walka pomiędzy młodymi a starymi, której podłoże stanowią różnice zdań w kwestii zamachu na cara; Prezes jako reprezentant starych, który jest przeciw spiskowi, Kordian jako symbol młodych opowiadających się za zabójstwem cara.
d) Do młodych: konstruktywny konflikt pomiędzy dwoma pokoleniami, który godzi różne światopoglądy i nawołuje, aby wyciągnąć z nich to, co najlepsze.
e) Nad Niemnem: niezrozumienie i różnice światopoglądowe pomiędzy Witoldem a Benedyktem, które prowadzą do sprzeczek, ale nie są w stanie zniszczyć ich miłości.
f) Przedwiośnie: bezpodstawny i wywołany przez młodzieńczy bunt konflikt pomiędzy Cezarym a matką; konflikt pokoleń pomiędzy Szymonem Gajowcem a Cezarym Baryką, który dotyczy koncepcji budowy państwa.
g) Moralność pani Dulskiej: konflikt pomiędzy Anielą Dulską a synem Zbyszkiem, który jest wynikiem dezaprobaty syna dla postawy matki; pozorny konflikt ukazujący kołtuństwo Dulskich.
h) Tango: groteskowy konflikt pokoleń, w którym młodzi zamieniają się rolami ze starszymi; ostry konflikt, który kończy się tragedią.

3. Wnioski:
a) Przyczyną konfliktu pokoleń są różnice światopoglądowe pomiędzy dwoma pokoleniami, a także bunt młodych wobec starych.
b) Konflikt pokoleń odbywa się pomiędzy w obrębie rodziny, na polu światopoglądowym lub pomiędzy dwoma generacjami literackimi.
c) W trakcie konfliktu pokoleń młodzi z reguły wykazują się idealizmem, buntem i dużą ambicją, a starzy ukazywani są jako spokojni, rozważni i rozsądni.

 

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *